سیستم مالیاتی اسپانیا | راهنمای جامع برای مهاجران

اگه به‌تازگی به اسپانیا نقل‌مکان کردید یا برنامه‌ریزی می‌کنید به‌عنوان کارمند، دانشجو، فریلنس یا کارآفرین وارد این کشور شوید، شناخت سیستم مالیاتی اسپانیا اولین قدم برای مدیریت مالی هوشمندانه است. ساختار مالیات در اسپانیا چندلایه است: از مالیات بر درآمد اشخاص (IRPF) و مالیات غیرمقیمان (IRNR) گرفته تا مالیات بر ارزش افزوده (IVA) و مالیات‌های محلی مانند IBI (املاک). علاوه بر آن، برخی جوامع خودمختار (استان‌ها) می‌توانند در نرخ‌ها و معافیت‌ها تفاوت‌هایی ایجاد کنند و همین موضوع باعث می‌شود برنامه‌ریزی دقیق برای هر شخص، بسته به محل سکونت و نوع فعالیت، اهمیت بیشتری پیدا کند.

نکته کلیدی برای مهاجران این است که در اسپانیا، محور تصمیم‌گیری مالیاتی «اقامت مالیاتی» است نه تابعیت. اگر بیش از ۱۸۳ روز در سال در اسپانیا اقامت داشته باشید یا مرکز منافع اقتصادی‌تان اینجاست، احتمالاً به‌عنوان مقیم مالیاتی شناخته می‌شوید و باید روی درآمد جهانی خود اظهارنامه سالانه (Renta) ارائه کنید. در مقابل، غیرمقیمان فقط بابت درآمد با منشأ اسپانیا مالیات می‌پردازند. افزون بر این، رژیم‌های ویژه مانند «قانون بکهام» برای برخی نیروهای متخصص ورودی وجود دارد که می‌تواند نرخ‌ها و دامنه مشمول مالیات را برای مدت مشخصی تغییر دهد.

این راهنما با زبانی روشن و مثال‌های کاربردی، نقشه راهی برای درک اجزای اصلی سیستم مالیاتی اسپانیا ارائه می‌دهد: از دریافت NIE/NIF و ثبت‌نام در Agencia Tributaria تا شناخت فرم‌ها و مهلت‌ها، تفاوت‌های IRPF و IRNR، قواعد IVA برای کسب‌وکارهای کوچک و خوداشتغال‌ها، و نکات مهم هنگام خرید/اجاره ملک یا راه‌اندازی شرکت. همچنین به خطاهای رایج مهاجران، معافیت‌ها و کسورات مهم، و منابع رسمی برای پیگیری‌های آنلاین می‌پردازیم تا بتوانید با کمترین ریسک و بیشترین صرفه‌جویی، تکالیف مالیاتی خود را مدیریت کنید. (توجه: قوانین و نرخ‌ها ممکن است سال‌به‌سال تغییر کنند.)💶

🧭 آشنایی سریع با سیستم مالیاتی اسپانیا

اگه بخوای خیلی سریع دستت بیاد که تو اسپانیا داستان مالیات چیه، سه اسم رو خوب به یاد بسپار: IRPF (مالیات بر درآمد مقیم‌ها)، IRNR (مالیات غیرمقیم‌ها) و IVA (مالیات بر ارزش افزوده). مسئول اصلی همه این‌ها هم Agencia Tributaria یا همون اداره مالیاته. کلیت ماجرا اینه که کارمندها معمولاً مالیاتشون به‌صورت کسر از منبع از حقوق کم می‌شه، ولی آخر سال باید همه‌چیز تو اظهارنامه سالانه (Renta) جمع‌بندی و قطعی بشه.

چرخه سالانه معمولاً اینطوریه: اول از همه باید NIE/NIF داشته باشی و تو سامانه اداره مالیات ثبت‌نام کنی. اگه خوداشتغال (Autónomo) هستی، گزارش‌های دوره‌ای مثل IVA فصلی و پیش‌پرداخت‌های درآمد رو می‌دی؛ اگه کارمندی، بیشتر کارها رو کارفرما با «Retención» انجام می‌ده، ولی باز هم اظهارنامه سالانه به اسم خودته. نتیجه‌ی اظهارنامه می‌تونه «برگشت مالیات» باشه (پول بهت برمی‌گردونن) یا «پرداخت» (باید تکمیل کنی).

علاوه بر مالیات‌های سراسری، مالیات‌های محلی هم داریم: مثلاً IBI (مالیات سالانه املاک) یا Plusvalía (افزایش ارزش زمین در فروش ملک) که توسط شهرداری‌ها گرفته می‌شن. نکته‌ی مهم اینه که ایالت‌های خودمختار (Comunidades Autónomas) روی بعضی نرخ‌ها و معافیت‌ها اثر می‌ذارن؛ برای همین ممکنه در بارسلونا و مادرید تجربه مالیاتیت دقیقاً یکسان نباشه.

در نهایت، یادت باشه زبان رسمی فرم‌ها اسپانیاییه و خیلی از خدمات به‌شکل آنلاین انجام می‌شن (گواهی دیجیتال/Cl@ve). اگه تازه واردی، از همون اول اسناد هزینه‌ها و درآمدها رو مرتب نگه‌دار (قرارداد، فاکتور، اجاره‌نامه، فیش حقوقی). این کار آخر سال کلی از دردسر کم می‌کنه و احتمال برگشت مالیات رو هم بالا می‌بره. 😉

👤 اقامت مالیاتی در اسپانیا؛ چه کسی «مقیم مالیاتی» است؟

توی اسپانیا ملاک اصلی، اقامت مالیاتیه نه پاسپورت. قانون می‌گه اگر در یک سال میلادی بیش از ۱۸۳ روز داخل اسپانیا باشی، یا مرکز منافع اقتصادیت اینجاست (مثلاً کسب‌وکار، خانواده یا منبع اصلی درآمد)، احتمالاً مقیم مالیاتی محسوب می‌شی. نتیجه؟ مقیم‌ها باید روی کل درآمد جهانیشون در قالب IRPF اظهارنامه بدن؛ غیرمقیم‌ها فقط روی درآمد با منشأ اسپانیا تحت IRNR مالیات می‌دن.

تفاوتش فقط در دامنه نیست؛ نرخ‌ها هم فرق داره. IRPF معمولاً پله‌ای و تصاعدیه و بهت اجازه‌ی استفاده از کسورات و معافیت‌ها رو می‌ده. در مقابل، IRNR معمولاً نرخ ثابت داره و دستت برای کم‌کردن هزینه‌ها از مالیات خیلی باز نیست. برای مهاجران متخصص، یه گزینه‌ی خاص به اسم رژیم بکهام هم هست که در یک بازه‌ی محدود، شبیه غیرمقیم‌ها مالیات می‌دن (اما شرایط و محدودیت‌های خودش رو داره).

چطور نشون بدی مقیم هستی یا نیستی؟ سند رسمی مثل Empadronamiento (ثبت‌نام در شهرداری)، قرارداد اجاره/مالکیت، فیش حقوقی/ثبت خوداشتغالی، قبوض و حتی پروازها و تراکنش‌های بانکی می‌تونه به‌عنوان شواهد روزهای حضور کمک کنه. اگر بین دو کشور وضعیتت مبهم شد، معمولاً معاهدات اجتناب از مالیات مضاعف (اگه بین اسپانیا و کشور مقابل وجود داشته باشه) با قواعد «خانه دائمی، مرکز منافع حیاتی، محل سکونت معمول» و… تعیین تکلیف می‌کنن.

نکته‌های کاربردی: اگه امسال نزدیک مرز ۱۸۳ روزی، از الان برنامه‌ریزی کن که سال بعد غافلگیر نشی. اگر قصد استفاده از رژیم بکهام رو داری، معمولاً باید به‌موقع درخواست بدی و یک‌سری شرایط مثل نوع قرارداد کاری رو داشته باشی. و مهم‌تر از همه: تابعیت اهمیتی نداره؛ این حضور و پیوند اقتصادی تو اسپانیاست که تکلیف مالیاتتو مشخص می‌کنه. ⚖️

🧾 انواع مالیات‌های اصلی در اسپانیا

اول از همه بدون که مالیات‌ها تو اسپانیا چند دسته‌ی اصلی دارن و هر کدوم کارکرد خاص خودشون رو. برای افراد حقیقی معمولاً اسم‌های پرتکرار اینان: IRPF (مالیات بر درآمد مقیم‌ها)، IRNR (برای غیرمقیم‌ها) و IVA (مالیات بر ارزش افزوده). در کنار این‌ها، یه‌سری مالیات‌های محلی/دارایی هم هست مثل IBI (مالیات سالانه ملک)، Plusvalía (افزایش ارزش زمین موقع فروش) و در بعضی مناطق، Patrimonio (مالیات بر دارایی خالص بالاتر از یه حد مشخص).

IRPF همون مالیات بر درآمد اشخاص مقیمه که پله‌ای و تصاعدی حساب می‌شه؛ یعنی هر چی درآمدت بالاتر بره، درصد مالیات بخش‌های بالاتر افزایش پیدا می‌کنه. خوبی IRPF اینه که بهت اجازه می‌ده از کسورات و معافیت‌های مختلف استفاده کنی (مثل هزینه‌های خانوادگی، برخی هزینه‌های مسکن یا سرمایه انسانی بسته به مقررات منطقه). آخر سال تو اظهارنامه Renta همه درآمدها و کسورات جمع می‌شن و نتیجه نهایی مشخص می‌شه.

IRNR برای غیرمقیم‌هاست و معمولاً با نرخ ثابت روی درآمدی که منشأش اسپانیاست اعمال می‌شه (مثلاً اجاره ملک در اسپانیا یا حقوق بابت کاری که در اسپانیا انجام شده). تو این رژیم، دامنه‌ی کسورات خیلی محدودتره. در مورد IVA هم بدون که این مالیات روی مصرف/فروش کالا و خدماته؛ کسب‌وکارها معمولاً IVA رو از مشتری می‌گیرن و بعداً گزارش و پرداخت/تهاتر می‌کنن. نرخ‌های IVA چند رده دارن (استاندارد، کاهش‌یافته، فوق‌کاهش‌یافته) و بسته به نوع کالا/خدمت فرق می‌کنن.

برای املاک و دارایی‌ها، IBI رو هر سال شهرداری از مالک‌ها می‌گیره (مثل عوارض سالانه ملک). هنگام خرید یا فروش ممکنه با ITP/AJD (مالیات انتقال/اسناد رسمی) و Plusvalía مواجه بشی؛ این‌ها رو معمولاً توی پروسه‌ی معامله محاسبه می‌کنن. در بعضی جوامع خودمختار هم Patrimonio برای دارایی‌های بالا اعمال می‌شه؛ سقف‌ها و معافیت‌ها منطقه‌ایه، پس قبل از سرمایه‌گذاری سنگین، یه بررسی کوتاه خیلی به‌درد می‌خوره. 😉

📊 نرخ‌ها، پله‌ها و مثال‌های ساده (با هشدار تغییر سالانه)

نرخ‌ها هر سال ممکنه عوض بشن و بعضی پارامترها دستِ جوامع خودمختاره؛ پس اینجا هدف ما درک چارچوبه، نه حفظ عدد دقیق. در IRPF، درآمدت به پله‌ها تقسیم می‌شه؛ هر پله یه درصد داره و مجموع مالیات، جمعِ مالیات هر پله‌ست. نتیجه نهایی بعد از اعمال کسورات/اعتبارها و جمع کردن همه منابع درآمد (حقوق، خوداشتغالی، اجاره و…) در اظهارنامه سالانه مشخص می‌شه.

IVA معمولاً سه رده داره: یه نرخ استاندارد برای اکثر کالا/خدمات، یه نرخ کاهش‌یافته برای موارد خاص (مثلاً برخی مواد غذایی/حمل‌ونقل)، و یه فوق‌کاهش‌یافته برای اقلام خیلی ضروری. اگه خوداشتغال/کسب‌وکار داری، معمولاً هر فصل IVA دریافتی از مشتری‌ها رو اعلام می‌کنی و IVA پرداختی روی خریدها رو تهاتر می‌کنی؛ مابه‌التفاوت رو یا می‌پردازی یا طلبکار می‌شی.

حالا چند مثال خیلی ساده و آموزشی (صرفاً برای فهم سازوکار، نه عدد دقیق):

• مثال IRPF (کارمند): فرض کن علی در سال ۳۰هزار یورو حقوق گرفته. بخش‌های پایین درآمد با درصدهای کمتر و بخش‌های بالاتر با درصدهای بیشتر مالیات می‌خورن. کارفرما درطول سال «کسر از منبع» انجام داده، ولی در پایان سال علی اظهارنامه می‌ده؛ اگر کسورات (مثل هزینه‌های مجاز یا وضعیت خانوادگی) اعمال بشه، ممکنه برگشت مالیات بگیره یا مابه‌التفاوت بده.

• مثال IRNR (غیرمقیم با اجاره): سارا غیرمقیمه و از آپارتمانش در والنسیا ماهی ۱۰۰۰ یورو اجاره می‌گیره. روی درآمد خالص اجاره با منشأ اسپانیا یک نرخ ثابت IRNR اعمال می‌شه (بسته به شرایط اقامتی/منطقه اقتصادی). دامنه‌ی کسورات محدودتر از IRPFه.

• مثال IVA (خوداشتغال): رضا فریلنسره و هر فاکتور ۱۰۰۰ یورو + IVA صادر می‌کنه. آخر فصل، مثلاً ۳هزار یورو IVA وصولی داشته و ۱۲۰۰ یورو IVA خرید پرداخته. پس باید ۱۸۰۰ یورو رو گزارش و پرداخت کنه (به‌علاوه قواعد و فرم‌های مربوطه).

 📌تفاوت‌های منطقه‌ای (مثل مادرید، کاتالونیا، آندلس و…) می‌تونن روی پله‌ها، معافیت‌ها و برخی تخفیف‌ها اثر بذارن. برای تصمیم‌های مهم (مثل انتخاب محل اقامت، نوع قرارداد یا سرمایه‌گذاری)، همین که بدونی نرخ‌ها یک‌دست سراسری نیستن خودش کلی کمک می‌کنه که هوشمندانه‌تر برنامه‌ریزی کنی. 🌟

🧑‍🏫 نظام ویژه مهاجران متخصص (قانون بکهام)

قانون بکهام یه رژیم مالیاتیه که به بعضی از مهاجرای متخصص اجازه می‌ده برای مدت محدودی مثل غیرمقیم‌ها مالیات بدن؛ یعنی معمولاً فقط روی درآمد با منشأ اسپانیا و با نرخ ثابت (نه تصاعدی). هدفش اینه که جذب نیروی متخصص خارجی برای اسپانیا راحت‌تر و جذاب‌تر بشه. این قانون مخصوص همه نیست، اما اگه شرایطش رو داشته باشی و به‌موقع اقدام کنی، می‌تونه فشار مالیاتی سال‌های اول اقامت رو سبک‌تر کنه.

شرایط کلیش معمولاً اینه که تازه وارد اسپانیا شده باشی (در چند سال گذشته مقیم مالیاتی اسپانیا نبوده باشی) و به‌واسطه‌ی قرارداد کاری به اینجا اومده باشی. برای کارمندها شانسش بیشتره؛ برای خوداشتغال‌ها/کارفرماها معمولاً قابل‌استفاده نیست مگر در چارچوب‌های خاص. یه‌سری محدودیت هم داره: مثلاً درآمدهای خاص خارج از اسپانیا ممکنه جداگانه مشمول بشن، یا برخی کسورات و معافیت‌ها که در IRPF به مقیم‌ها می‌دن، اینجا قابل استفاده نباشه.

نکته مهم اینه که این قانون زمان‌بندی درخواست داره؛ یعنی باید بعد از شروع کار، در بازه‌ی مشخصی درخواست بدی و فرم‌های مربوطه رو پر کنی. از طرفی، تصمیمت اثر بلندمدت داره: تا چند سال آینده با همین چارچوب جلو می‌ری و نمی‌تونی هر زمان که خواستی برگردی به حالت معمولی. پس بهتره قبل از اقدام، با یک حساب سرانگشتی ببینی با درآمد و هزینه‌های خودت کدوم حالت به‌صرفه‌تره. اگه کارمند متخصصی که تازه به اسپانیا اومده، خیلی وقتا این قانون می‌تونه گزینه‌ی جذابی باشه. 😉

💼 مالیات کارمندان و تکالیف کارفرما/کارمند

اگه کارمندی، خبر خوب اینه که بخش زیادی از کارهای مالیاتی به‌صورت خودکار توسط کارفرما مدیریت می‌شه. کارفرما از حقوقت کسر از منبع (Retención) انجام می‌ده و سهم‌های تأمین اجتماعی هم جدا می‌شن. اما این به معنی «تمام شدن کار» نیست؛ آخر سال باید اظهارنامه‌ی Renta رو پر کنی تا همه‌چیز قطعی بشه: ممکنه برگشت مالیات داشته باشی یا مابه‌التفاوت پرداخت کنی.

برای اینکه کسر از منبع دقیق‌تر باشه، معمولاً در شروع کار یه فرم اطلاعاتی پر می‌کنی (وضعیت تأهل، فرزند، محل سکونت و…)، تا درصدهای کسر بهتر تنظیم بشن. اگه در طول سال شرایطت عوض شد (مثلاً جابه‌جایی شهر، فرزند جدید، وام مسکن)، این تغییرات رو به منابع انسانی اطلاع بده تا Retención اصلاح بشه و آخر سال شوکه نشی. همچنین فیش‌های حقوقی رو نگه‌دار؛ هم برای تطبیق مالیات و هم برای سوابق اقامتی بدرد می‌خوره.

کارمند بودن معاف از اشتباه نیست! خطاهای رایج شامل ایناست: اعلام نکردن درآمدهای جانبی (مثل اجاره ملک یا پروژه‌های کوچک)، نادیده گرفتن معافیت‌ها/اعتبارهای ممکن (که بعضاً منطقه‌ای هستن)، و اهمال در مهلت اظهارنامه. بهترین کار اینه که از همون ماه‌های اول، یه پوشه دیجیتال بسازی و همه مدارک رو جمع کنی: قرارداد، فیش‌ها، اجاره‌نامه، رسیدهای مهم. این کار هم ریسک جریمه رو کم می‌کنه، هم احتمال برگشت مالیات رو بالا می‌بره. 👌

🧑‍💻 خوداشتغال‌ها و فریلنس‌ها (Autónomos)

اگه می‌خوای به‌عنوان فریلنس/خوداشتغال تو اسپانیا کار کنی، اول باید تو اداره مالیات ثبت‌نام کنی. معمولاً با فرم Modelo 036/037 (ثبت در سرشماری مالیاتی) و انتخاب اپیگراف فعالیت شروع می‌شه و بعدش تو تأمین اجتماعی (RETA) خودتو معرفی می‌کنی. از همون روز اول بهتره گواهی دیجیتال یا حساب Cl@ve بگیری که بتونی همه کارها رو آنلاین انجام بدی. یادت باشه انتخاب اینکه «مشمول IVA هستی یا معاف» و اینکه «پیش‌پرداخت IRPF» چطور محاسبه بشه، همون‌جا مشخص می‌شه.

تقریباً همه خوداشتغال‌ها باید گزارش‌های دوره‌ای بدن:

• IVA فصلی (Modelo 303) + خلاصه سالانه 390 (اگه مشمول IVA هستی).

• پیش‌پرداخت درآمد شخصی IRPF (Modelo 130 یا 131) بسته به نوع سیستم.

• اگه روی فاکتورهات کسر از منبع (IRPF) از مشتری می‌گیری یا به دیگران پرداختی با کسر داری، باید Modelo 111 و برای اجاره دفتر/کارگاه معمولاً 115 رو هم در نظر داشته باشی.
  نکته مهم: باید فاکتور استاندارد اسپانیایی صادر کنی (با NIF/NIE، شرح، پایه مالیاتی، نرخ و مبلغ IVA، و در صورت لزوم درصد کسر IRPF).

اشتباهات رایج: یکی قاتی کردن هزینه‌های شخصی و کاری (رسیدهای بنزین، موبایل، سفر—همه‌چیز قابل قبول نیست و باید نسبت منطقی داشته باشه)، دوم فراموشی مهلت‌ها (جریمه‌های دیرکرد شوخی ندارن)، سوم ثبت‌نام اشتباه در اپیگراف یا رژیم‌های IVA که بعداً اصلاحش دردسر می‌شه. یه سیستم ساده حسابداری (حتی اکسل منظم) داشته باش، رسیدها رو اسکن کن، و از همون اول بدون که به‌جای پرداخت سالانه، عملاً هر فصل داری تسویه می‌کنی. 😉

🏢 شرکت‌ها و استارتاپ‌ها

اگه قصد داری شرکت ثبت کنی، ساختارهای رایج Sociedad Limitada (S.L.) و Sociedad Anónima (S.A.) هستن؛ برای استارتاپ‌ها معمولاً S.L. محبوب‌تره. شرکت‌ها مشمول Impuesto sobre Sociedades (مالیات شرکت‌ها) هستن که بر سود خالص سالانه اعمال می‌شه. علاوه‌بر اون، شرکت باید دفاتر حسابداری رسمی داشته باشه، صورت‌های مالی رو تنظیم و به ثبت تجاری ارائه کنه، و مثل هر کسب‌وکار دیگه‌ای IVA و کسرهای تکلیفی (رو پرداخت‌های مشمول) رو به‌موقع گزارش بده.

چرخه‌ی تکالیف شرکت‌ها معمولاً شامل ایناست: IVA فصلی (303)، خلاصه سالانه (390)، کسرهای حقوق و خدمات (111/190)، کسر اجاره‌ها (115/180)، و در نهایت اظهارنامه مالیات شرکت‌ها (Modelo 200). همچنین اگر کارکن داری، باید بحث‌های حقوق و دستمزد، بیمه اجتماعی، قراردادها و نُرم‌های کار رو هم رعایت کنی. داشتن گواهی دیجیتال شرکتی برای امضای الکترونیک فایل‌ها واجبه.

چند نکته طلایی برای استارتاپ‌ها : از همون اول حساب بانکی مجزا باز کن و تمام تراکنش‌ها رو تفکیک نگه‌دار؛ برای هزینه‌های تحقیق‌وتوسعه یا فناوری، بعضی وقت‌ها اعتبارهای مالیاتی یا کاهش‌هایی وجود داره (بسته به قوانین سال و منطقه). اگر سرمایه‌گذار جذب می‌کنی، حتماً از قبل در مورد ساختار سهام، قراردادهای سرمایه‌گذاری و پیامدهای مالیاتی با حسابدار هماهنگ شو. و یادت نره که نقش جوامع خودمختار در مشوق‌ها جدیه؛ انتخاب شهر/استان می‌تونه روی هزینه نهایی مالیاتی اثر بذاره. 🚀

🗂️ اظهارنامه سالانه، مهلت‌ها و مدارک لازم

کمپین اظهارنامه سالانه‌ی درآمد در اسپانیا که بهش می‌گن Renta، معمولاً از بهار تا اوایل تابستون برگزار می‌شه. تو این بازه همه‌ی افراد (مقیم‌ها و در بعضی موارد غیرمقیم‌ها) باید وضعیتشون رو مشخص کنن و اگه مشمول هستن، Modelo 100 رو ارسال کنن. قبل از شروع، اداره مالیات یه پیش‌نویس (Borrador) تو پورتال می‌ذاره که شامل اطلاعاتی مثل حقوق، کسرها، وام مسکن، سود بانکی و…؛ اما حواست باشه این پیش‌نویس همیشه کامل نیست و باید خودت بازبینی و اصلاحش کنی (مثلاً درآمد اجاره یا فریلنس، تغییر آدرس، تولد فرزند، هزینه‌های قابل کسر).

برای ارسال آنلاین، لازمه گواهی دیجیتال، Cl@ve یا دسترسی از طریق شماره رفرنس داشته باشی. بعد از بررسی، می‌تونی انتخاب کنی یک‌جا پرداخت کنی یا قسطی (۶۰٪ الان، ۴۰٪ پاییز). اگه نتیجه «به نفع تو» باشه، یعنی برگشت مالیات داری، مبلغ به حساب بانکی‌ات واریز می‌شه. پیشنهاد مهم: حتماً شماره IBAN رو چک کن و اگه حساب عوض کردی، به‌روز رسانی کن تا برگشتی معطل نشه. برای IRNR (غیرمقیم‌ها) هم فرم‌ها و مهلت‌های جداگانه‌ای وجود داره؛ بسته به نوع درآمد (مثلاً اجاره)، ممکنه سه‌ماهه گزارش بدی.

لیست مدارک که بهتره از همون اول سال جمع کنی: NIE/NIF، فیش‌های حقوقی، گواهی Retención، قرارداد/رسید اجاره خانه، گواهی وام مسکن (در صورت شمول)، رسید اهدا/کمک به موسسات خیریه، رسید شهریه مهدکودک/تحصیل (اگه منطقه‌ات کسر می‌ده)، رسید هزینه‌های حرفه‌ای/خوداشتغالی، فاکتورهای IVA، قراردادهای بیمه، و هر سندی که تغییر وضعیت خانوادگی رو نشون بده (ازدواج، فرزند، معلولیت). ذخیره‌ی دیجیتال با پوشه‌بندی ماهانه معجزه می‌کنه؛ آخر سال فقط جمع‌بندی می‌کنی و تمام. ⏱️

🎯 معافیت‌ها، کسورات و اعتبارهای رایج

مزیت اصلی IRPF برای مقیم‌ها اینه که می‌تونن از کسورات و اعتبارهای مالیاتی استفاده کنن تا مالیات نهایی کمتر بشه. بخشی از این کسورات سراسری و بخشی منطقه‌ایه؛ یعنی ممکنه در مادرید با کاتالونیا فرق داشته باشه. موارد پرتکرار سراسری شامل: کسورات تأمین اجتماعی و اتحادیه‌ها، بعضی هزینه‌های شغلی، اهدا به مؤسسات خیریه (با سقف و درصد مشخص)، و سرمایه‌گذاری در طرح‌های بازنشستگی (Planes de Pensiones) طبق حدود سالانه. برای خانواده‌ها هم اعتبارهایی مثل فرزند وابسته یا معلولیت وجود داره که می‌تونه مستقیم از مالیات کسر بشه.

در بعضی مناطق، برای اجاره مسکن اصلی، تحصیل فرزندان، مهدکودک، یا حتی هزینه‌های زبان/کتاب‌های درسی کسورات منطقه‌ای تعریف می‌شه. اگر وام مسکن قدیمی داری (خرید در تاریخ‌های مشخص قبل از تغییر قانون)، ممکنه هنوز از کسر بهره وام بهره‌مند باشی. برای خوداشتغال‌ها، هزینه‌های مرتبط به فعالیت (مثل بخشی از اینترنت/موبایل، ابزار کار، coworking، سفر کاری با مدارک کافی) قابل کسر هستن، اما باید منطقی، مستند و متناسب باشن؛ هزینه‌های شخصی قاطی کار نشه که دردسر می‌شه.

چند ترفند ساده که معمولاً نتیجه می‌ده: اگر بین اظهارنامه انفرادی و مشترک خانوادگی حق انتخاب داری، هر دو رو شبیه‌سازی کن و ببین کدوم کم‌هزینه‌تر می‌شه. اگه اهدا/donation انجام می‌دی، رسید رسمی بگیر که کد موسسه و مبلغ دقیق داشته باشه. در پایان سال، قبل از ارسال نهایی، یه بار همه‌ی کسورات منطقه‌ای رو با فهرست سال جاری منطقه‌ات تطبیق بده؛ خیلی وقت‌ها مردم این بخش رو جا می‌اندازن و پول روی میز می‌مونه. و آخر سر: اگه درآمدت امسال ناهموار بوده (مثلاً پاداش بزرگ یا فروش دارایی)، ببین آیا می‌شه با برنامه‌ریزی زمان‌بندی (تا جای ممکن و قانونی) فشار مالیاتی رو پخش کرد. 🎯

🏠 مالیات املاک و سرمایه‌گذاری

اگه قصد خرید، فروش یا اجاره ملک تو اسپانیا رو داری، چند جور مالیات جلو روت قرار می‌گیره. برای خرید ملک دست‌دوم معمولاً با ITP (مالیات نقل و انتقال) سر و کار داری و برای ملک نوساز معمولاً IVA + AJD (مالیات ارزش افزوده + مالیات اسناد رسمی) اعمال می‌شه. درصدها می‌تونن منطقه‌ای فرق کنن، پس قبل از امضای قولنامه یه برآورد بگیر که غافلگیر نشی. ضمن اینکه هزینه‌های جانبی مثل نوتاریو، ثبت و ارزیاب هم هستن که بهتره تو بودجه لحاظشون کنی.

وقتی فروش می‌کنی، دو چیز مهمه: یکی Plusvalía Municipal (مالیات افزایش ارزش زمین که شهرداری می‌گیره) و یکی هم مالیات بر عایدی سرمایه در IRPF اگه مقیم باشی (یا IRNR اگه غیرمقیم). برای محاسبه عایدی سرمایه، قیمت خرید + هزینه‌های قابل‌قبول (مثل کارمزد آژانس، نوتاریو، اصلاحات مستند) از قیمت فروش کم می‌شه. بسته به مدت نگهداری و قوانین سال، درصدها متفاوتن. برای بعضی خانه‌های محل سکونت اصلی، در شرایطی امکان معافیت یا تعویق وجود داره (مثلاً سرمایه‌گذاری مجدد)، که باید قبل از معامله بررسی بشه.

اگه اجاره‌دهنده هستی، درآمد اجاره بخشی از اظهارنامه‌ته. مقیم‌ها (IRPF) می‌تونن برخی هزینه‌های مرتبط مثل بیمه، IBI، تعمیرات اساسی، کارمزد مدیریت و بهره وام رو از اجاره کم کنن و روی درآمد خالص مالیات بدن. غیرمقیم‌ها (IRNR) دامنه کسرهاشون محدودتره. حتماً قرارداد اجاره، رسید واریزی‌ها و فاکتور هزینه‌ها رو مرتب نگه دار. برای سرمایه‌گذاری‌های مالی مثل سهام، صندوق‌ها یا سود بانکی هم باید حواست به کسر از منبع و گزارش در اظهارنامه باشه؛ سود و زیان سرمایه‌ای معمولاً با هم تهاتر می‌شن و بعد نرخ مربوطه اعمال می‌شه. 📈

🪪 شماره‌های ضروری و شروع کار

اولین قدم برای هر کار اداری در اسپانیا داشتن NIE/NIF. NIE (شماره اتباع خارجی) هویت اداریته و برای باز کردن حساب بانکی، قرارداد اجاره، خرید ملک و… لازمه. اگر شهروند اتحادیه اروپا نیستی، معمولاً مسیرت اینه: موعد/نوبت پلیس خارجیان، ارائه مدارک، و دریافت NIE. بعدش برای کارهای مالیاتی، تو سامانه Agencia Tributaria ثبت‌نام می‌کنی و یک NIF به اسم خودت فعال می‌شه (گاهی همون NIE به‌عنوان NIF استفاده می‌شه).

قدم دوم، گرفتن دسترسی‌های دیجیتاله: یا گواهی دیجیتال روی کامپیوترت نصب می‌کنی یا با Cl@ve وارد می‌شی. این‌ها اجازه می‌دن اظهارنامه‌های مالیاتی، پرداخت‌ها، و حتی چک کردن بدهی‌ها و برگشتی‌ها رو آنلاین انجام بدی. بسیار مهمه که از همون روزهای اول یه ایمیل و شماره موبایل پایدار برای دریافت کدها ثبت کنی تا وسط کار گیر نکنی. برای خیلی از خدمات شهری و تأمین اجتماعی هم همین دسترسی دیجیتال لازمه.

یه نکته‌ی کاربردی برای شروع زندگی: Empadronamiento یا ثبت‌نام در شهرداری محل سکونت، دروازه‌ی خیلی از خدماته—از مدرسه بچه‌ها گرفته تا برخی کسورات منطقه‌ای. بعد از این مراحل، اگه قصد خوداشتغالی داری، ثبت در RETA و فرم‌های 036/037 رو انجام بده؛ اگه کارمند هستی، قرارداد کاری و معرفی به Seguridad Social توسط کارفرما پیگیری می‌شه. از همون اول یک پوشه بساز (دیجیتال یا کاغذی): پاسپورت، NIE/NIF، قرارداد اجاره، قبض‌ها، قرارداد کار/خوداشتغالی، و رسیدهای مهم؛ این پوشه جلوی ده‌ها ساعت اتلاف وقت آخر سال رو می‌گیره. 🗂️

⚠️ اشتباهات رایج مهاجران و راه‌های پیشگیری

بزرگ‌ترین اشتباه اینه که فکر کنیم چون «کارفرما از حقوق مالیات کم می‌کنه»، دیگه نیازی به اظهارنامه سالانه (Renta) نداریم. خیلی وقت‌ها پیش‌نویس اداره مالیات همه اطلاعات رو نداره (مثلاً اجاره خونه، فریلنس‌های کوتاه‌مدت، یا تغییرات خانوادگی)، و اگه خودت اصلاحش نکنی، یا جریمه می‌خوری یا پول اضافه می‌دی. راه‌حل ساده‌ست: آخر هر فصل یه مرور کوچیک کن، مدارک رو جمع کن و موقع کمپین Renta، پیش‌نویس رو خط‌به‌خط چک کن.

اشتباه دوم، قاتی کردن هزینه‌های شخصی و کاری برای خوداشتغال‌هاست. هر هزینه‌ای که فاکتور داره الزاماً قابل‌کسر نیست؛ باید «مرتبط، معقول و مستند» باشه. اینترنت و موبایل؟ معمولاً فقط بخش کاری قابل قبوله. سفر؟ بدون دستورکار، بلیت رفت‌وبرگشت، و فاکتور اقامت، به‌سختی پذیرفته می‌شه. نسخه‌ی امن: از روز اول یه قاعده شفاف برای خودت بذار، رسیدها رو دیجیتالی آرشیو کن و یک اکسل ساده برای دسته‌بندی داشته باش.

اشتباه سوم، جا انداختن مهلت‌هاست. فرم‌های IVA، پیش‌پرداخت‌های IRPF، و گزارش‌های کسر از منبع (۱۱۱/۱۱۵) هر کدوم تقویم خودشون رو دارن. دیرکرد یعنی جریمه و سود تأخیر. دو تا ترفند عالی: یکی اینکه تقویم مالیاتی رو تو گوگل‌کلندر وارد کن با یادآور، دوم اینکه اگر درآمدت متغیره، ذخیره نقدی برای مالیات فصلی کنار بذار (مثلاً ۲۰–۳۰٪ هر فاکتور). این کار جلوی غافلگیری‌های آخر فصل رو می‌گیره.

نکته‌ی اضافی برای مهاجرها: وضعیت اقامت مالیاتی رو از همون سال اول شفاف کن (مرز ۱۸۳ روز!) و اگر می‌خوای از رژیم بکهام استفاده کنی، مهلت درخواستش رو از دست نده. خیلی‌ها فقط به‌خاطر تأخیر در اقدام، یک فرصت طلایی چندساله رو از دست می‌دن.

❓ پرسش‌های متداول (FAQ)

1) آیا تابعیت روی مالیات اثر داره؟
✅خیر. معیار اصلی در اسپانیا اقامت مالیاتیه. مقیم‌ها (IRPF) روی درآمد جهانی‌شون مالیات می‌دن؛ غیرمقیم‌ها (IRNR) فقط روی درآمد با منشأ اسپانیا.

2) اگر کارمند باشم، لازمه Renta پر کنم؟
✅در بیشتر موارد بله، به‌خصوص اگر منابع درآمدی متفاوت، اجاره ملک یا تغییرات مهم داشتی. حتی اگر همه‌چیز از حقوقت کسر شده، تسویه نهایی با اظهارنامه انجام می‌شه و ممکنه برگشت مالیات داشته باشی.

3) فرق IRPF و IRNR چیه؟
✅IRPF برای مقیم‌هاست و تصاعدیه با امکان کسورات گسترده. IRNR برای غیرمقیم‌هاست، معمولاً نرخ ثابت داره و دامنه کسوراتش محدودتره.

4) IVA به من به‌عنوان فریلنسر می‌خوره؟
✅اگر فعالیتت مشمول IVA باشه، بله. باید روی فاکتور IVA بگیری، فصلی Modelo 303 بدی و سالانه 390. بعضی فعالیت‌ها معافن، اما باید از روز اول رژیم درست رو انتخاب کنی.

5) برای اجاره‌دادن ملک، چه چیزی قابل کسره؟
✅برای مقیم‌ها هزینه‌هایی مثل IBI، بیمه، تعمیرات اساسی، کارمزد مدیریت، بهره وام (با شرایط و سقف‌ها) عموماً قابل کسرن و روی درآمد خالص مالیات می‌دی. غیرمقیم‌ها کسورات محدودتری دارن.

6) قانون بکهام به چه دردی می‌خوره؟
✅برای برخی مهاجران متخصص تازه‌وارد، می‌تونه مالیات رو ساده‌تر و بعضاً کمتر کنه (نرخ ثابت روی درآمد با منشأ اسپانیا). ولی شرایط و مهلت درخواست داره و همه واجد شرایط نیستن.

7) اگر سالی کمتر از ۱۸۳ روز اسپانیا باشم چی؟
✅احتمالاً غیرمقیم محسوب می‌شی و فقط بابت درآمد با منشأ اسپانیا مالیات می‌دی. اما حواست به مرکز منافع اقتصادی هم باشه؛ فقط شمارش روزها ملاک نیست.

8) مهلت Renta کیه؟
✅معمولاً از بهار تا اوایل تابستون. تاریخ‌های دقیق هر سال اعلام می‌شه. نتیجه رو می‌تونی یک‌جا یا دو قسط پرداخت کنی. اگر برگشت داشته باشی، به حساب بانکی‌ات واریز می‌شه.

9) خرید ملک نوساز بهتره یا دست‌دوم از نظر مالیاتی؟
✅از نظر مالیاتی فرق دارن: نوساز معمولاً IVA + AJD؛ دست‌دوم معمولاً ITP. درصدها منطقه‌این؛ قبل از معامله، برآورد بگیر که تصویر دقیقی از هزینه کل داشته باشی.

10) برای شروع کار اداری به چه شماره‌هایی نیاز دارم؟
✅NIE/NIF برای هویت و کارهای مالیاتی، بعدش گواهی دیجیتال یا Cl@ve برای کارهای آنلاین. Empadronamiento هم برای کلی از خدمات شهری و بعضی کسورات لازمه.

📚 منابع رسمی و ابزارهای کاربردی

برای اینکه کارت تو اسپانیا روون و بدون حدس‌وگمان پیش بره، این منابع رسمی و ابزارها واقعاً نجات‌بخشن! 🔖

🏛️ اداره مالیات اسپانیا (Agencia Tributaria)

• Sede Electrónica: پورتال رسمی برای ارسال اظهارنامه‌ها، پرداخت‌ها و دیدن وضعیت بدهی/برگشتی.

• Renta WEB و Borrador: سرویس آنلاین اظهارنامه سالانه IRPF و پیش‌نویس.

• Calendario del Contribuyente: تقویم مهلت‌ها (فوق‌العاده برای یادآوری IVA/IRPF/کسرها).

• Simuladores: ابزار شبیه‌ساز IRPF/Retenciones برای تخمین مالیات حقوق و درآمد.

• Modelos محبوب: 100 (Renta)، 303 (IVA فصلی)، 390 (خلاصه IVA)، 130/131 (پیش‌پرداخت IRPF)، 111/190 (کسر از منبع خدمات/حقوق)، 115/180 (کسر اجاره).

🔐 دسترسی دیجیتال (Cl@ve و گواهی دیجیتال)

• Cl@ve PIN/Cl@ve Permanente: ورود یکبارمصرف یا دائمی برای امضای درخواست‌ها.

• Certificado Digital (FNMT): گواهی امضای الکترونیک برای فرد/شرکت—تقریباً برای همه کارهای رسمی ضروری.

🧾 تأمین اجتماعی و حقوق و دستمزد

• Seguridad Social: ثبت‌نام، گزارش بیمه، زندگی شغلی (Vida Laboral)، پرداخت حق‌بیمه.

• Import@ss: پورتال ساده‌شده برای خدمات رایج (مثل ثبت/انصراف خوداشتغالی در RETA).

🏠 املاک و مالیات‌های محلی

• Catastro: اطلاعات رسمی ملک (کاربردی برای IBI و مشخصات ملک).

• پرتال شهرداری‌ها: پرداخت IBI، استعلام Plusvalía Municipal، و قبض‌های محلی.

• Registradores / Notariado: خدمات ثبت معامله، هزینه‌های نوتاریو و راهنماهای رسمی.

🧮 ابزارهای کاربردی و مدیریت اسناد

• اکسل/گوگل‌شیت طبقه‌بندی درآمد و هزینه: یک شیت ساده با تب‌های «درآمد»، «هزینه قابل‌کسر»، «IVA خرید/فروش»، «موعدها».

• اپ اسکن رسیدها (مثل Adobe Scan/Drive/Photos): نگهداری دیجیتال فاکتورها برای دفاع مالیاتی.

• یادآور تقویم: رویدادهای تکرارشونده برای موعدهای فصلی 303/130/111 و کمپین Renta.

🧭 منابع منطقه‌ای (Comunidades Autónomas)

• پورتال‌های مالیاتی استان‌ها (مثل مادرید، کاتالونیا/ATC، آندلس):
  نرخ‌ها/کسورات منطقه‌ای، فرم‌های محلی (ITP/AJD)، و بعضاً شبیه‌سازهای اختصاصی.

📜 قوانین و اطلاعیه‌ها

• BOE (روزنامه رسمی): متن قوانین، اصلاحیه‌ها و دستورالعمل‌های تازه.

• راهنماهای PDF اداره مالیات: توضیح ساده مدل‌ها، مثال‌ها و FAQ رسمی.

نکته طلایی: قبل از ارسال هر مدل، نام و سال فرم رو چک کن؛ نسخه‌ها و درصدها ممکنه هر سال تغییر کنن. برای خوداشتغال‌ها، یک بار با شبیه‌ساز Retenciones درصد کسر روی فاکتور/حقوق رو تست کن تا آخر سال غافلگیر نشی. 😉

🧩 جمع‌بندی (نتیجه‌گیری)

اگر بخوای یک تصویر کلی از سیستم مالیاتی اسپانیا داشته باشی، حالا دیگه می‌دونی که کلید ماجرا «اقامت مالیاتی» و شناخت چند مفهوم پایه مثل IRPF، IRNR و IVA. با همین چارچوب ساده، می‌تونی بفهمی کِی باید اظهارنامه بدی، چه فرم‌هایی جلوی راهته و چطور با نگهداری منظم مدارک، آخر سال یا حتی هر فصل، از استرس و جریمه دور بمونی. نکته طلایی هم اینکه تفاوت‌های منطقه‌ای می‌تونه نتیجه نهایی رو تغییر بده؛ پس محل زندگی و فعالیتت مهمه.

برای مهاجرها، دانستن قانون بکهام، مرز ۱۸۳ روز و تفاوت مقیم/غیرمقیم، مثل یک نقشه راه عمل می‌کنه. اگه کارمند باشی، بخش زیادی از کسرها خودکار انجام می‌شه، اما همچنان Renta تعیین‌کننده نهاییه. اگر خوداشتغالی یا شرکت داری، بازی کمی حرفه‌ای‌تر می‌شه: فرم‌های دوره‌ای، تهاتر IVA، و دقت در کسورات هزینه‌های مرتبط اهمیت پیدا می‌کنه. با یک اکسل ساده و گواهی دیجیتال، مسیر اداری خیلی نرم‌تر پیش می‌ره.

در نهایت، قبل از هر تصمیم بزرگ مثل خرید/فروش ملک، تغییر شهر یا انتخاب ساختار شرکتی یک مرور سریع روی قوانین همون سال و منطقه داشته باش. این مقاله سعی کرد با زبان ساده و مثال‌های عملی، تو رو برای شروعی مطمئن آماده کنه. از اینجا به بعد، با کمی نظم و استفاده از منابع رسمی، می‌تونی با خیال راحت کارهات رو جلو ببری و حتی شانس برگشت مالیات رو هم بیشتر کنی. 😉